Mam do Państwa pytanie odnośnie zdania: „Fundacja JKL jako jedna z pierwszych organizacji pozarządowych w Polsce rozpoczęła cykl programów informacyjnych dotyczących członkostwa w Unii Europejskiej” – czy wyraz jako jest w tym przypadku spójnikiem czy przyimkiem, czy przed wyrazem jako powinniśmy postawić przecinek?
Przed jako przecinka zasadniczo nie stawiamy. Odpowiednia zasada w WSO brzmi następująco:
„[382] 90.H.4. Przed wyrazem jako (= w charakterze, w roli) przecinka nie stawiamy, chyba że chcemy podkreślić, iż wyrażenie wprowadzone przez jako ma charakter przyczynowo-uzasadniający. Wówczas możemy ten odcień znaczeniowy zasygnalizować przecinkiem, np.
Był powszechnie szanowany jako lekarz. (Szanowano go jako dobrego lekarza);
Był powszechnie szanowany, jako lekarz. (Szanowano go ze względu na prestiż jego zawodu)”.
To subtelne rozróżnienie znaczeniowe (słusznie określone zaledwie odcieniem), o którym mowa w powyższej regule, w praktyce właściwie nie funkcjonuje. Na ogół jako nie oddzielamy przecinkiem, a jego postawienie i ewentualna zmiana znaczenia zdania – jak choćby w przykładach z WSO – jest trudno uchwytna dla przeciętnego użytkownika polszczyzny.
Ewentualnie fragment zdania wprowadzony przez jako można wydzielać jako wtrącenie (należy wówczas pamiętać o obu przecinkach – otwierającym i zamykającym wtrącenie). Interpunkcja w zdaniu, o które Pani pyta, wyglądałaby wówczas następująco: „Fundacja JKL, jako jedna z pierwszych organizacji pozarządowych w Polsce, rozpoczęła cykl programów informacyjnych dotyczących członkostwa w Unii Europejskiej”. Rozwiązanie takie jest jednak fakultatywne i raczej go nie polecam. Myślę, że interpunkcja zastosowana w przytoczonym przez Panią zdaniu jest najlepszym możliwym rozwiązaniem.
Natomiast co do pytania o to, czy jako jest spójnikiem czy przyimkiem, to dla ustalenia prawidłowej interpunkcji w zdaniu nie ma to właściwie znaczenia (chyba że pyta Pani o to z innego powodu). W przypadku jako określenie tego, jaka to część mowy, bywa zresztą dość problematyczne i jest to kwestia dyskusyjna. Najlepiej o tym świadczą poniższe definicje jako z SJP, które (pomijając różne przykłady) nie różnią się niczym poza tym, że najpierw czterokrotnie jest mowa o przyimku, a następnie o spójniku:
„jako I
- «przyimek wprowadzający określenie roli, jaką pełni jakaś osoba w danych okolicznościach, a także określenie stosunku tej osoby do innych osób, np. Jako gospodarz spotkania starał się być dla wszystkich życzliwy i miły.»
- «przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem wskazujący na okres życia osoby, o której mowa w zdaniu, np. Jako dziecko przebyła wszystkie choroby zakaźne.»
- «przyimek wprowadzający określenie sposobu potraktowania lub oceny danego obiektu lub stanu rzeczy, np. Takie stany są określane jako depresyjne.»
- «przyimek przyłączający liczebnik porządkowy, który wskazuje na kolejność charakteryzowanego zdarzenia względem innych, np. Sekretarz komisji przyszedł na zebranie jako pierwszy.»
jako II
- «spójnik przyłączający określenie roli, jaką pełni jakaś osoba w danych okolicznościach, a także określenie stosunku tej osoby do innych osób, np. Zatrudniono ją jako sekretarkę dyrektora.»
- «spójnik przyłączający rzeczownik, który wskazuje na okres życia osoby, o której mowa w zdaniu, np. Jako małolata wyproszono go z tej imprezy.»
- «spójnik przyłączający określenie sposobu potraktowania lub oceny danego obiektu lub stanu rzeczy, np. Zaskarżyła decyzję wojewody jako krzywdzącą.»
- «spójnik przyłączający liczebnik porządkowy, który wskazuje na kolejność charakteryzowanego zdarzenia względem innych, np. Jako trzeciemu na mecie przyznano mu brązowy medal.»”.
Dodaj komentarz