Już dziś uczniowie przyniosą do domu świadectwa ukończenia kolejnej klasy – w wielu przypadkach ozdobione paskiem w kolorach polskiej flagi. Wszystkim posiadaczom takich świadectw z wyróżnieniem serdecznie gratulujemy, a tych, którym w tym roku nieco do paska zabrakło, pocieszamy: średnia poniżej 4,75 w żadnym razie nie przekreśla możliwości dostania się na wymarzone studia i ukończenia ich z jedną z najwyższych lokat (czego pisząca te słowa jest najlepszym przykładem).
W internetowych dyskusjach dotyczących świadectw z paskiem obserwujemy pewien powtarzający się scenariusz: komentujący piszą zazwyczaj o czerwonych paskach (np. wyrażają swoje zdanie na temat tego, czy rodzice powinni się chwalić na Facebooku świadectwami z czerwonymi paskami zdobytymi przez ich dzieci), a jeden z dyskutantów zwraca pozostałym uwagę, że ów pasek nie jest czerwony, ale biało-czerwony, i tylko tak należy mówić i pisać. Czy jest to uzasadniony zarzut?
Według rozporządzenia: świadectwo z biało-czerwonym pionowym paskiem
Wzór świadectwa reguluje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 kwietnia 2018 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych:
„Świadectwo szkolne promocyjne z wyróżnieniem oraz świadectwo ukończenia szkoły z wyróżnieniem posiada na pierwszej stronie biało-czerwony pionowy pasek o szerokości 12 mm, umieszczony w odległości 50 mm od lewej krawędzi świadectwa”.
Rzeczywiście pasek ten jest dwukolorowy, dlatego w sytuacjach bardzo formalnych warto nazywać go precyzyjnie – tak jak zrobił to ustawodawca. Zauważmy jednak, że biało-czerwony pasek nie ma charakteru oficjalnego terminu; w rozporządzeniu mowa o biało-czerwonym pionowym pasku, a nie o biało-czerwonym pasku – kolor, podobnie jak położenie w pionie, jest tu tylko cechą paska, nie zaś elementem struktury nazewniczej.
„Czerwony pasek” to frazeologizm
Inaczej jest w wypadku czerwonego paska; wyrażenie to uległo frazeologizacji, tzn. znaczy coś innego (albo trochę coś innego) niż jego składniki (wyrazy czerwony i pasek) rozumiane dosłownie. Czerwony pasek to nie tyle ‘pasek w kolorze czerwonym’, ile ‘wyróżnienie’.
W wypadku frazeologizmów logizowanie i upominanie się o używanie przymiotników w ich pierwotnym znaczeniu – w oderwaniu od towarzyszących rzeczowników – nie bardzo ma sens, bo często prowadzi do wątpliwych konstatacji, np. takich, że pan młody nie może mieć 50 lat, a żółte papiery muszą być wydrukowane na papierze w kolorze żółtym.
A więc: czerwony czy biało-czerwony pasek?
Nic nie stoi na przeszkodzie, by – zwłaszcza w nieoficjalnych sytuacjach – mówić o czerwonym pasku na świadectwie. Jest to sformułowanie zgodne z uzusem – wyszukiwarka Google podaje:
- 24,2 tys. wyników dla wyrażenia świadectwo z czerwonym paskiem,
- tylko 3 tys. wyników dla wyrażenia świadectwo z biało-czerwonym paskiem.
Wyrażenie świadectwo z biało-czerwonym paskiem nie jest notowane w Narodowym Korpusie Języka Polskiego (dla porównania: korpusowa wyszukiwarka PELCRA zwraca 16 wyników dla zapytania o świadectwo z czerwonym paskiem).
A jeśli bardzo nie podoba nam się sformułowanie świadectwo z czerwonym paskiem, zawsze możemy powiedzieć i napisać świadectwo z paskiem. Wyłącznie świadectwo z paskiem, a właściwie pasek na świadectwie – bez dodatkowego przymiotnika wskazującego na kolor – występuje w Wielkim słowniku języka polskiego.
Dodaj komentarz