Przenoszenie jednoliterowych spójników (sierot, zawieszek) z końca linijki przy użyciu twardej spacji (niełamliwej)

W WSO znajduje się następująca zasada:

„54.8.1. Jednoliterowe spójniki i przyimki (a, i, u, w itd.) mogą pozostawać na końcu wiersza w tekście ciągłym, natomiast w tytułach książek i ich rozdziałów winny być przenoszone do następnego wiersza”.

Zasada ta jest ogólnie znana. Jeśli na końcu linijki pojawi się jednoliterowy spójnik lub przyimek (czyli tzw. sierota, zawieszka lub wiszący spójnik), typu a, i, u, w itp. – lepiej go przenieść do następnego wiersza. Pozostawianie takich wyrazów na końcu linijki nie jest błędem, niemniej w praktyce przyjęło się, by zawsze je przenosić, nie tylko w tytułach. Wygląda to po prostu estetyczniej.

Jak przenieść pojedyncze litery z końca linijki tekstu?

Do przenoszenia spójników z końca wersu służy tzw. twarda spacja (niełamliwa) – ang. hard space (non-breaking space). Zasadniczo spacje są niewidoczne w Wordzie. Aby je zobaczyć, musisz włączyć podgląd wszystkich znaków:

Żeby wstawić twardą spację, wciśnij ctrl + shift + spacja. Oto jak wyglądają oba rodzaje spacji:

Jak więc przenieść wiszący spójnik z końca linijki? Otóż musisz wstawić twardą spację między niego a wyraz po nim następujący. Wygląda to tak:

W tekście powyżej zastosowałem dość wąski łam (szerokość tekstu jest bardzo mała). Jak widać, przeniesienie spójnika nie wygląda dobrze, ponieważ między i a za jest bardzo mała przerwa, natomiast w dalszej części linijki spacje są dużo większe. Skąd to wynika? Tu dochodzimy do sedna problemu…

Dwa rodzaje twardej spacji (niełamliwej)

Wyróżnia się dwa rodzaje spacji niełamliwej:

• spacja niełamliwa (twarda) o stałej szerokości,
• spacja niełamliwa (twarda) „rozciągliwa”.

Niestety od czasów Worda 2000 nie ma możliwości wstawienia twardej spacji o zmiennej szerokości. Poprawnie spacje niełamliwe obsługują takie programy, jak:

• Adobe InDesign od wersji CS3,
• QuarkXPress (prawdopodobnie od wersji 4.0),
• Kombi (w każdej wersji).

Należy też pamiętać, że nie wolno przenosić wyrazów za pomocą miękkiego entera (shift + enter). Uniemożliwia on późniejszą edycję tekstu, ponieważ w razie przesunięcia się tekstu miękki enter wymusi przeniesienie tekstu do następnej linijki w dowolnym miejscu (nie tylko na końcu wersu).

W podglądzie znaków miękki enter wygląda tak:

Wnioski

Jeżeli chcesz usunąć jednoliterowe wyrazy z końca linijki w swoim tekście, musisz liczyć się z tym, że obecnie w Wordzie nie uzyskasz tak poprawnie sformatowanego tekstu jak w którymś z powyższych programów do składu tekstu (chyba że tekst pozostawisz niewyjustowany; tego jednak nie zaleca się w przypadku tekstów drukowanych – inaczej rzecz się ma np. ze stronami WWW, gdzie tekstów prawie nigdy się nie justuje). O poprawne przeniesienie wiszących spójników zadba natomiast operator DTP, o ile oczywiście Twój tekst będzie złożony w profesjonalnym programie do składu tekstu.

Niemniej jednak, jeżeli używasz szerokiego łamu, np. piszesz pracę dyplomową (a więc jest to format A4), oraz niedużej czcionki – prawdopodobnie różnice w szerokości spacji nie będą widoczne nawet w Wordzie (chyba że na końcu linijki znajdzie się niezwykle długi wyraz).