Pytanie czytelnika:
Jest takie miasto w Iranie: Jazd. Jak będzie poprawnie: jestem w Jaździe czy jestem w Jeździe?
Odpowiedź redaktora:
Odmiana wyrazów w języku polskim często pociąga za sobą konieczność wymiany jednej głoski na inną. Dodanie do głównej części wyrazu, czyli tematu (w poniższych przykładach pogrubionego), końcówki -e powoduje, że głoska, którą to -e poprzedza, musi być miękka (np. mama – mamie, nie mame; tata – tacie, nie tate). Dodanie końcówki -e do tematu zakończonego na ast po spółgłosce miękkiej skutkuje najczęściej jego wymianą na eści (np. ciasto – w cieście), a zakończonego na azd – eździ (np. zajazd – zajeździe; gwiazda – gwieździe; gniazdo – gnieździe).
Wymiana głoski a na e to ślad dawnego przegłosu lechickiego (polegającego m.in. na przejściu e w a), który zaszedł w kształtującym się języku polskim ponad tysiąc lat temu. Nazwy irańskich i innych obcych miast użytkownicy języka polskiego poznali i zaadaptowali w późniejszych wiekach, gdy proces zwany przegłosem był już zakończony.
Poza tym w nazwach własnych dużo częściej niż w rzeczownikach pospolitych nie dochodzi do wymiany głosek – nawet tam, gdzie byłoby to uzasadnione. Odmieniamy przecież: Piast – Piaście, a nie Pieście (zob. też naszą poradę dotyczącą nazwiska Chochół – Chochoła lub… Chochóła). Dlatego też o miejscowości Jazd powinniśmy pisać i mówić Jaździe.
Pytanie o odmianę nazwy Jazd wiąże się jednak z innym problemem. Jak właściwie nazywa się miejscowość, którą ma na myśli nasz czytelnik? Wikipedia podaje Jazd, ale bardziej opiniotwórcza i wiarygodna Encyklopedia PWN… Jezd (i Yazd)! Trudno nam ocenić, czy obie formy – Jazd i Jezd – są równie poprawne. Niełatwy do ustalenia jest także zwyczaj językowy: Google zwraca nieznacznie więcej wyników wyszukiwania frazy Jazd+Iran (83,4 tys.) niż Jezd+Iran (74,9 tys.), przy czym istnieje pewne prawdopodobieństwo, że część wyników dla Jazd+Iran odnosi się do rzeczownika jazda (D. lm. jazd).
Jazd (Jezd?) sprawił nam więc pewien kłopot, ale odpowiedź na pytanie czytelnika może być tylko jedna. W nazwie tej miejscowości samogłoska się nie zmienia. Jeżeli przyjmujemy w tekście, że miasto nazywa się Jazd, piszmy o Jaździe; jeśli natomiast w mianowniku stosujemy formę Jezd, w miejscowniku zmieńmy ją na Jeździe.
Dodaj komentarz