Czy w wyrazach przewidzianych do analizy i syntezy słuchowej wyrazów: ulica, wilk, pisklęta, zawilec, listek głoska i zmiękcza poprzedzającą spółgłoskę? Jeśli tak, czy to zmiękczenie wpływa na słyszenie głoski? W związku z tym czy poniższe uwagi są słuszne:
„Niewłaściwy jest wyraz podstawowy, który ma wewnątrz zmiękczenie (ulica – li). Jest on trudny do analizy głoskowej (głoska l’) – niewłaściwy wyraz podstawowy wilk nie zaczyna się głoską w, lecz w’ (miękką), więc nie jest tu ćwiczona głoska w”?
Czy wyrazy: bąk, kąkole, pstrąg, pisklęta, ręka, mąka, pająk, łąka, pąk, bębenek, węże, zakręt, okręt można przedstawić za pomocą okienek-głosek, czyli jedno okienko (głoska) odpowiada jednej literze? W związku z tym czy poniższe uwagi są słuszne:
„Wszystkie wyrazy podane są błędnie (dotyczy wyrazów: bąk, kąkole, pstrąg). W żadnym nie ma głoski ą, gdyż przed k pojawia się o, tylnojęzykowe n, nie można ich też tak przedstawić w pokazanych okienkach (!!!) ani zaznaczyć miejsca głoski ą (bo jej tam nie ma). Błąd w wyrazie podstawowym (pisklęta), na którym dokonuje się analizy i syntezy głoskowej wyrazu – nie ma tu głoski ę, lecz en (mylenie głoski z literą)”?
Dodaję, że zagadnienia te dotyczą wprowadzania liter w podręczniku klasy I szkoły podstawowej.
Tak, w wyrazach ulica, wilk, pisklęta, zawilec, listek głoska /i/ zmiękcza poprzedzającą spółgłoskę.
Spalatalizowana głoska /l/ (/l’/) zmienia miejsce artykulacji (/l/ jest przedniojęzykowo-dziąsłowe – dochodzi do kontaktu przedniej części języka z dziąsłami, natomiast głoska /l’/ jest prepalatalno-zadziąsłowa – przy jej artykulacji dochodzi do kontaktu przedniej części grzbietu języka z pograniczem dziąseł i podniebienia twardego).
Na artykulację głosek /p’/ i /v’/ składają się dwa momenty: zwarcie obu warg (/p/, /v/) oraz wzniesienie środkowej części grzbietu języka w kierunku podniebienia twardego. Pierwszy moment decyduje o głównym miejscu artykulacji (są to spółgłoski wargowe), drugi o palatalności (są to spółgłoski spalatalizowane, „miękkie”). Główne miejsce artykulacji zostaje więc zachowane, występuje w obu wariantach – twardych i zmiękczonych (są to tzw. spółgłoski parzyste).
Spalatalizowane spółgłoski wargowe i prepalatalne występują wyłącznie przed /i/, /j/ oraz przed innymi spółgłoskami palatalnymi, prepalatalnymi i postpalatalnymi – są niesamodzielne artykulacyjnie.
Jeśli zastanawia się Pani nad tym, czy takie zmiękczenia mają wpływ na słyszenie głoski, to zdaje się, że nie mają – inaczej byłaby Pani w stanie zauważyć różnicę. Wpływ jest na tyle niewielki, że nie ma to większego znaczenia dla uczących się czytać pierwszoklasistów. Już trzylatki potrafią wymówić spółgłoski twarde i zmiękczone, więc sześciolatki tym bardziej nie powinny mieć problemów z poprawnym odczytaniem tego typu wyrazów. Zmiękczenia te nie wpływają także na błędy w zapisie – są zbyt słabo zauważalne. Wyraz podstawowy zawierający głoskę /l’/ nie jest zatem trudny do analizy głoskowej. W wyrazie zawierającym /v’/ natomiast faktycznie nie jest ćwiczona głoska /v/ – jeśli jednak przykład pochodzi z podręcznika do nauki czytania i pisania, a nie ćwiczeń logopedycznych, nie jest to istotna kwestia.
Odmienna sytuacja zachodzi w przypadku wyrazów: bąk, kąkole, pstrąg, pisklęta, ręka, mąka, pająk, łąka, pąk, bębenek, węże, zakręt, okręt – tu głoski sąsiadujące ze sobą w ciągu artykulacyjnym wpływają na siebie w zauważalny sposób. Zachodzi tu upodobnienie wsteczne – głoska poprzedzająca upodabnia się do głoski następującej. Dochodzi do tego wskutek antycypacji narządów mowy – spółgłoska poprzedzająca zmienia swoje miejsce artykulacji na takie samo lub podobne do tego, jakie ma spółgłoska następująca. Nie wymawiamy zatem głoski /ǫ/ ani /ę/. Sąsiedztwo głosek /b/, /p/, /t/, /d/, /c/, /ʒ/, /ć/, /ʒ́/, /č/, /ǯ/, /k/, /g/ sprawia, że samogłoska nosowa rozpada się na samogłoskę ustną i spółgłoskę nosową o miejscu artykulacji najbliższym miejscu artykulacji głoski następnej. Prawdą zatem jest, że w wyrazach bąk, kąkole, pstrąg nie ma głoski /ǫ/, gdyż przed /k/ pojawia się /o/ i /ŋ/, a w pisklęta nie ma głoski /ę/, lecz /e/ i /n/. Jeśli w kolejnych okienkach przedstawia się więc głoskę, która miałaby odpowiadać jednej literze – jest tu mylona głoska z literą. Jednak i tym razem chodzi o naukę liter, przykłady pochodzą z podręcznika dla dzieci – fachowe nazewnictwo więc nie jest tu priorytetem, a cel, jakim jest nauczenie poszczególnych liter w podanych wyrazach, zostaje osiągnięty.
W tym przypadku jednak wymowa głosek wymawianych w wyrazach (w tzw. ciągu artykulacyjnym) wyraźnie odbiega od zapisu, co może wywołać dezorientację dziecka i błędy w jego pisowni.
Dodaj komentarz