Składnia czasownika „graniczyć” („graniczyć od”) w odniesieniu do nazw sąsiadujących krajów

Pytanie czytelnika

Jak to jest z konstrukcją graniczyć od…? Czy Polska graniczy z Czechami od północy, bo jest na północ od Czech? Czy Polska graniczy z Czechami od południa, bo Czechy przylegają do południa Polski? Czy nie trzeba by wtedy napisać: graniczy od swojego południa?

Odpowiedź redaktora

Co ciekawe, dostępne słowniki (zwłaszcza Wielki słownik poprawnej polszczyzny czy też Wielki słownik języka polskiego – wsjp.pl) nie odnotowują w ogóle tego typu składni. Jedyne połączenia, które są podawane, to coś graniczy z czymś, np. Polska graniczy z Niemcami, oraz ktoś graniczy z kimś o coś, np. graniczyć z kimś o miedzę. Brak wzmianki w słowniku nie znaczy oczywiście, że połączenie graniczyć od jest niepoprawne – najwyraźniej nie zwróciło ono dotąd uwagi leksykografów.

Moim zdaniem właściwa jest druga z podanych przez Pana konstrukcji, czyli:

Polska graniczy z Czechami od południa.

Wynika to z tego, że kierunek, który podajemy (od południa), odnosi się do podmiotu zdania (czyli Polski). W istocie, gdyby dodać zaimek dzierżawczy (co nie jest konieczne), zdanie brzmiałoby:

Polska graniczy z Czechami od swojego południa.

Teoretycznie można by to samo uczynić z drugim z podanych zdań, czyli: Polska graniczy z Czechami od ich północy. Intuicja językowa podpowiada mi jednak, że w tego typu zdaniach mówiący określają kierunek właśnie w odniesieniu do podmiotu zdania. Potwierdzeniem tego byłoby również to, że zdania tego typu mogą mieć odwrotny szyk wyrazów (podmiot oraz dopełnienia pojawiają się dopiero w dalszej części zdania) i zawierać liczne kierunki świata, np.:

Od południa Polska graniczy z Czechami i Słowacją, od zachodu – z Niemcami, a od wschodu – z Litwą, Białorusią i Ukrainą.

Takie zdanie wyraźnie pokazuje, że punktem odniesienia musi tu być właśnie Polska, a dopasowywanie kierunków do każdego z podanych krajów wprowadzałoby zbyt dużo zamieszania.

Na potwierdzenie powyższej tezy oto kilka cytatów z tekstów, w których podany kierunek odnosi się właśnie do podmiotu zdania:

 Azja graniczy od zachodu z Europą.

Słowacja to kraj, z którym Polska graniczy od południa.

Województwo jeleniogórskie graniczy od zachodu z Niemcami, a od południa z Czechami.