Która forma czasownika w tym zdaniu jest poprawna: bomba wybuchła czy bomba wybuchnęła i od czego to zależy? Jest mnóstwo takich czasowników, których nie wiem, jak powinnam używać (np. znikła, zniknęła), a zastanawia mnie to już od dłuższego czasu. Z góry dziękuję za odpowiedź.
Mam dla Pani dwie wiadomości: dobrą i złą.
Zacznę od dobrej. Wszystkie formy, które Pani podała, tj. wybuchła, wybuchnęła, znikła, zniknęła, zasadniczo są poprawne. Jeżeli jednak chodzi o wybuchanie, to forma wybuchnęła właściwa jest dla istot żywych (np. publiczność wybuchnęła śmiechem), a krótsza – wybuchła – dla pozostałych rzeczowników (np. wybuchła bomba, wybuchła wojna).
Druga wiadomość jest gorsza: nie ma niestety żadnej reguły mówiącej o tym, kiedy poprawna jest jedynie forma z przyrostkiem (np. zamknęła, nie: zamkła), kiedy wyłącznie forma bez przyrostka (np. chudła, nie: chudnęła), a kiedy możliwa jest oboczność (tzn. poprawne są obie formy, np. wspomniane znikła i zniknęła). Kiedy indziej jeszcze różnice w odmianie zależą od rodzaju. Przykładem może być czasownik wyniknąć. Poprawna forma w rodzaju żeńskim to ta bez przyrostka –nę, czyli wynikła (nie: wyniknęła), podczas gdy już obie formy męskie: wyniknął oraz wynikł są bez zarzutu.
Jak zawsze powtarzam, język jest tworem żywym, który nie zawsze ściśle poddaje się sztywnym regułom i w którym trudno niekiedy dopatrzyć się logiki, a zwłaszcza konsekwencji. Czasowniki na -nąć mają różnorodną koniugację i aby mieć pewność, która forma jest poprawna, to niestety każdorazowo trzeba zaglądać do słownika lub dopytać na eKorekcie :)
a to ciekawe, zastanawia mnie fakt że często spotyka się użycie czasownika wyniknąć w poniższej formie w zdaniu „… z czego wyniknęła wielka awantura”. Dziękuję.