Zgodność rodzaju rzeczownika i zaimka oraz odmiana słowa „elf” i forma „elfowie”

Zdanie przykładowe: „Owe stworzenia nie miały nóg. Byli naprawdę starzy”. A sens tu taki, że przed słowem Byli powinno być umieszczone np. słowo Elfowie (jednak to ma być pominięte). Natomiast słowo Owe nawiązuje do wcześniej (przed tymi dwoma krótkimi zdaniami) opisywanych Elfów. Czy można użyć takiego zabiegu?

Taki zabieg niestety nie jest możliwy. Jedną z naczelnych zasad polszczyzny jest zgodność rodzajów powiązanych ze sobą części zdań. Gdyby nie trzymać się tej reguły, można by pisać: „ładny dziewczyna” czy: „Widziałem wczoraj Piotra, ale rozmawiałem z nią krótko”. Oczywiście przykłady te są przejaskrawione, ale mechanizm działania jest identyczny. Nie sposób po prostu odwoływać się do określonego wyrazu za pomocą zaimka o innym rodzaju – w tym przypadku słowo stworzenia jest rodzaju żeńskiego, a w zdaniu „Byli naprawdę starzy” występuje domyślny zaimek oni rodzaju męskiego.

Rozumiem, że słowo Elfowie znajduje się wcześniej, i to do niego chce się Pan odwołać, a nie do stworzeń, niemniej jest to zbyt duża odległość, by taki zabieg był możliwy. Z uwagi na następstwo podmiotu i zaimka czytelnik automatycznie wiąże ze sobą słowa stworzenia oraz domyślny zaimek oni, a nie Elfowie i oni. Jedynym rozwiązaniem będzie więc przeredagowanie fragmentu, może zmiana kolejności zdań, ewentualnie znalezienie innego synonimu.

Na marginesie tylko zwrócę uwagę, że słowniki nie notują formy elfowie, a liczba mnoga od słowa elf powinna brzmieć elfy. Praktyka często bywa inna, czego dobrym przykładem są choćby powieści Tolkiena, niemniej warto być świadomym wyboru odpowiedniej formy. Problem odmiany elfów poruszono  m.in. w tej poradzie i tej.