Data publikacji:

Autor:

[35] „Szeroki”, czyli „Moda językowa”, cz. VIII

Niektóre wyrazy modne pierwotnie określały wyłącznie relacje przestrzenne, np. szeroki, wysoki, głęboki, a wtórnie nabyły znaczeń przenośnych. Pierwszemu z wymienionych przymiotników – słowu szeroki poświęcimy dzisiejszy artykuł.

Popularność słów wysoki, szeroki, głęboki może wynikać z tego, że ludzie dążą do zobrazowania pojęć abstrakcyjnych. Jest to proces spotykany chyba w każdym języku. Chodzi o to, że trudno nam sobie wyobrazić pojęcia abstrakcyjne, takie jak np. przyjaźń, zainteresowania, zwycięstwo. Mówimy więc o głębokiej przyjaźni, szerokich zainteresowaniach czy wysokim zwycięstwie, ponieważ próbujemy sobie zobrazować to pojęcie, które istnieje tylko w naszych umysłach. Nie jesteśmy w stanie zobaczyć przyjaźni, czyichś zainteresowań czy zwycięstwa drużyny piłkarskiej. Obserwujemy co najwyżej przebieg tych zjawisk. Oswajamy je zatem, dodając określenia, które w pierwotnym znaczeniu łączyły się z rzeczywistymi przedmiotami.

Skutkiem tego typu połączeń jest pewien paradoks. Bo pojęcia abstrakcyjne są ze swej natury niemierzalne. Tymczasem przymiotniki szeroki, wysoki, głęboki to nic innego, jak określenia wyrażające pewną miarę, odpowiednio: szerokość, wysokość, głębokość. Czymże jest więc głęboka przyjaźń? Czymś pięknym, owszem, ale jest to również metafora. Takich przenośni jest w języku naprawdę sporo, choć na co dzień nawet nie zauważamy, że mówimy jak poeci.

Przymiotnik szeroki w znaczeniu przenośnym jest jednak nadużywany. Początkowo zastępował on swój najbliższy synonim: wyraz obszerny (np. szersza relacja*). Szeroki i obszerny były stosowane wymiennie, skutkiem czego ten pierwszy zyskał znaczenie ‘wiele ogarniający’, co sprawiło, że zaczął być używany zamiast określeń: bogaty, różnorodny, wszechstronny (np. szeroka lektura, szerokie testy biologiczne). Zaczął wypierać również takie synonimy, jak: obfity, liczny, masowy (np. szeroka korespondencja, szeroka reprezentacja wysłana na zawody, szeroki udział przedstawicieli) czy ogólny, powszechny (film szeroko chwalony, szerokie wzięcie zdobywa piłka nożna). Szeroki stał się równoznaczny nie tylko z przymiotnikiem obszerny, ale i z wielki (szerokie możliwości, wpływy – lepiej: wielkie możliwości, wpływy). Z tego względu określenie szeroki zaczęło zastępować takie słowa, jak: duży, znaczny, wzmożony (np. szerszy autorytet).

Trudno ganić osoby używające takich sformułowań. Do wyboru mamy liczne synonimy (choćby wszystkie pogrubione w poprzednim akapicie). Jak wspomniałem, dążenie do obrazowania pojęć abstrakcyjnych jest rzeczą naturalną w języku. Warto jednak uważać, by nie szafować słowami, które zamiast przybliżać nam rzeczywistość, rozmywają znaczenie zdania.

 

Poprzedni artykuł z serii: „Romantyczny”, czyli „Moda językowa”, cz. VII

Następny artykuł z serii: „Wysoki”, czyli „Moda językowa”, cz. IX

 

* Przykłady użycia przymiotnika szeroki za: D. Butler, H. Kurkowska, H. Satkiewicz, Kultura języka polskiego, Warszawa 1982.

Dodaj komentarz

avatar
  Subscribe  
Powiadom o