„Nie najgorszy” i „nie najlepszy”, czyli przymiotniki i przysłówki w stopniu najwyższym

W jednej z ostatnich porad językowych pisaliśmy o pisowni nietrudno i niełatwo, czyli de facto o pisowni partykuły nie z przysłówkami w stopniu równym. Czy stopniowanie przysłówków i przymiotników coś zmienia w kwestii pisowni? Oczywiście! Mimo to nasz poczciwy Word zdaje się o tym nie pamiętać…

Tytułem wstępu wyjaśnijmy na przykładzie przymiotnika niedobry oraz przysłówka niedobrze, jaka jest poprawna pisownia:

Stopień równy

Jak widzimy, pisownia łączna występuje tylko w stopniu równym.

Wyjkątkowo pisownia rozdzielna dopuszczalna jest przy wyraźnych zaprzeczeniach, np.:

• Mówisz, że ten tort był dobry? Powiem ci, że on był nie dobry, ale wspaniały!
• Dobrze to zrobiłeś, nawet powiem więcej: nie dobrze, ale wspaniale!

W takich wypadkach nawet akcent zdaniowy (wyraźny nacisk na nie) podpowiada pisownię rozłączną, tak że ten wyjątek łatwo zapamiętać.

Stopień wyższy i najwyższy

W stopniu wyższym i najwyższym pisownia jest rozłączna, czyli nie lepszy i nie lepiej oraz nie najlepszy i nie najlepiej.

Tymczasem – zachęcam do przeprowadzenia eksperymentu na własnym komputerze :) – słownik Worda (nawet w najnowszej wersji – 2007) nie widzi nic złego w pisowni nienajlepszy i nienajlepiej, choć w wypadku innych przymiotników i przysłówków w stopniu najwyższym Word pisownię łączną podkreśla już na czerwono (jeśli wychwycicie jeszcze jakieś przymiotniki lub przysłówki dodane do słownika Worda z błędem w stopniu wyższym i najwyższym – prosimy o kontakt).

Co gorsza, nie są to jedyne błędy w słowniku Worda! Na obecną chwilę wychwyciliśmy już 30 (!) błędnych form w słowniku tego najpopularniejszego przecież edytora tekstów i liczba ta – podobnie jak nasze zdumienie przy każdym nowym odkryciu – stale rośnie… Owym błędom poświęcimy niebawem jeden z tekstów na eKorekcie24.

Wyjątek

Wracając jednak do nie z przymiotnikami i przysłówkami… Jest jeden wyjątek, gdy można łącznie pisać nie z przymiotnikami i przysłówkami w stopniu wyższym i najwyższym. Oto odpowiedni ustęp z WSO:

„UWAGA: W pewnych, ściśle określonych wypadkach piszemy jednakże to przeczenie łącznie z formami stopnia wyższego i najwyższego przymiotników i przysłówków. Sytuacja taka zachodzi wówczas, kiedy przymiotnik lub przysłówek z partykułą nie oznacza nie zwykłe zaprzeczenie przymiotnika bądź przysłówka podstawowego, lecz jego wyraźną cechę przeciwstawną lub jeżeli przymiotnik czy też przysłówek bez partykuły nie w ogóle nie występuje. Przymiotniki i przysłówki tego rodzaju rozpoznajemy po tym, że cząstka naj- jako wykładnik stopnia najwyższego występuje w nich przed partykułą, a nie po partykule nie, np.

niegrzeczny – niegrzeczniejszy – najniegrzeczniejszy,
niedołężny – niedołężniejszy – najniedołężniejszy,
niegrzecznie – niegrzeczniej – najniegrzeczniej,
niedołężnie – niedołężniej – najniedołężniej.

Formy typu niegrzeczniejszy, najniegrzeczniejszy oznaczają: ’bardziej niegrzeczny’, ’najbardziej niegrzeczny’; formy zaś typu nie grzeczniejszy, nie najgrzeczniejszy: ’nie jest grzeczniejszy’, ’nie jest najgrzeczniejszy’. Taka sama uwaga odnosi się do przysłówków”.

Wnioski

Najważniejsza konkluzja z dzisiejszego tekstu: mimo że Word (jak na razie) nie podkreśla na czerwono form nienajlepszy i nienajlepiej, to są to poważne błędy ortograficzne – piszemy wyłącznie nie najlepszy i nie najlepiej! Pamiętajmy o tym :)