Data publikacji:

Autor:

Imiesłów na „-ąc” a strona bierna

Bardzo proszę o pomoc w rozstrzygnięciu kwestii poprawności zdania: „Mając dwanaście lat, Jadwiga została koronowana”. Zadałam to pytanie trzem językoznawcom z poradni językowych z różnych uczelni i dostałam różne odpowiedzi. Dwóch uznało zdanie za poprawne (mówili o tożsamości podmiotu w zdaniu nadrzędnym i podrzędnym imiesłowowym równoważniku zdania, co podobno decyduje o poprawności takiej konstrukcji), ale w jednej poradni odpowiedziano, że zdanie jest niepoprawne, bo w tym nadrzędnym występuje strona bierna. Ja przychylam się do pierwszych dwóch opinii. Bo strona bierna w tym przypadku nie wpływa na czytelność zdania. Wiadomo, kto i kiedy został koronowany, w przeciwieństwie do takiej konstrukcji: „Mając dwanaście lat, Jadwigę koronowano”. Bardzo proszę o Państwa opinię.

 

Moim zdaniem cytowane przez Panią zdanie jest niepoprawne. Pokrótce postaram się wyjaśnić dlaczego.

Aby imiesłowowy równoważnik był poprawnie zbudowany, muszą być spełnione łącznie 2 warunki:

  1. Podmioty w zdaniu głównym i równoważniku muszą być tożsame.
  2. Czynność zdania głównego z czynnością wyrażoną przez imiesłów przysłówkowy musi być jednoczesna.

Warunek drugi jest spełniony (przykład błędnego zdania to np. Odbywając podróż dookoła Afryki na ekskluzywnym jachcie, upuścił na pokład pamiątkową papierośnicę – przykład za: Hanna Jadacka, Kultura języka polskiego, t. 1, PWN, s. 191).

Problem stanowi warunek tożsamości podmiotów. Z punktu widzenia gramatycznego podmiot jest ten sam (Jadwiga), z punktu widzenia znaczeniowego – już nie. Owszem, Jadwiga jest koronowana, ale to inna osoba, bliżej nieokreślona, wykonuje tę czynność. Imiesłowowy równoważnik w połączeniu ze stroną bierną ma to do siebie, że zawsze wykonawca czynności głównej jest różny od tego, którego wskazuje równoważnik.

Jak więc widać, problem dotyczy niejako samej interpretacji pojęcia tożsamości podmiotów – o to, czy chodzi tylko o gramatyczną, ściśle językową tożsamość, czy o faktyczną zgodność wykonawców czynności. Większość językoznawców opowiada się za tym, że wymagana jest faktyczna zgodność wykonawców czynności. Podobnie pisze H. Jadacka w ww. pozycji, precyzując warunek tożsamości w taki oto sposób:

„Równoważnik z imiesłowem na -ąc jest dobrze użyty, gdy on sam i zdanie główne mają wspólny podmiot mianownikowy (konkretny lub zastępowany przez właściwy morfem słowa osobowego), wskazujący wykonawcę czynności, o którym mowa w obu częściach zdania złożonego” (H. Jadacka, Kultura języka polskiego, t. 1, PWN, s. 187).

Takie założenie jednoznacznie wyklucza możliwość użycia strony biernej w zdaniach z imiesłowowym równoważnikiem zdania.

Zdanie, które było punktem naszych rozważań, łatwo zresztą poprawić, np. tak: W wieku dwunastu lat Jadwiga została koronowana.

Dodaj komentarz

avatar
  Subscribe  
Powiadom o